Brainstormtechnieken

Voordat we het écht kunnen hebben over brainstormtechnieken moeten we het even hebben over brainstormen in het algemeen. Je hebt vast wel eens bij een brainstormsessie gezeten. Aan een lange houten tafel met leuke en minder leuke collega’s. Je cafe latte voor je neus, of muntthee. Gele briefjes en pennen in de aanslag en ideeën verzinnen maar. Vervolgens barst een discussie over de geopperde ideeën los en ontstaat er een mini versie van survival-of-the-fittest waar zelfs Charles Darwin van zou schrikken. Op het laatst is er toch weer de onontwijkbare tijdnood en moet er een Gordiaanse knoop doorgehakt worden. Waar helaas vaak degene met de grootste mond (of de meeste ervaring) zijn of haar idee er doorheen krijgt. Herkenbaar? Voor veel mensen helaas wel.

Deze meest voorkomende manier van “brainstormen” is ook meteen de minst effectieve, handig he? Het goede nieuws is dat een brainstormsessie die wel effectief is leuk is om op te zetten. Na het lezen van dit artikel ken jij voldoende brainstormtechnieken die zorgen voor originele ideeën en een diversiteit daarvan.

Maar voordat we het kunnen hebben over brainstormtechnieken willen we natuurlijk eerst weten waarom zo’n traditionele brainstormsessie niet zo goed werkt. Brainstormsessie? Een vergadering over ideeën noem ik het eerder. Zoals iedereen weet zijn vergaderingen saai. Daar wil je dus zo min mogelijk tijd aan voldoen.

Geen zin in tekst? Scroll dan naar beneden voor de brainstormtechnieken!

Ten eerste gebeurt het bedenken van ideeën en het selecteren vaak tegelijkertijd. Dat is niet goed voor de diversiteit aan ideeën. Wanneer er meteen meningen over ideeën worden gevormd wil iedereen meteen het “perfecte” idee bedenken. Niemand vindt het immers leuk als zijn of haar idee wordt afgekraakt. Echter zorgt in 1x naar het “perfecte” idee gaan vaak niet voor originele oplossingen. Mensen kiezen dan de bekende paden die in het verleden hebben gewerkt. Je neemt geen risico om uit de groep te vallen met je idee. In zo’n geval is een brainstormsessie dus niet nuttig omdat 1 iemand die oplossingen ook wel had kunnen bedenken.

Tijdens het bedenken van ideeën wil je eigenlijk zo veel mogelijk kleine ideeën verzamelen. Dit omdat je gebruik wilt maken van elkaars breinen. Daarom ben je ten slotte samen gekomen als groep toch? Wanneer jij een idee bedenkt dat origineel is maar niet uitvoerbaar volgens jou zal je dit niet snel in de groep gooien als er meningen over komen. Het wordt dan afgeschoten volgens jou. Maar misschien roept dit idee juist associaties op bij de anderen leden van de groep en is er iemand die een plan heeft om het idee wel uitvoerbaar te maken door een variatie. Die persoon had nooit op die variatie gekomen zonder het niet uitvoerbare idee.

Daarom wil je er als brainstormmoderator alles aan doen zodat deelnemer hun ideeën op tafel gooien. Wanneer je het bedenken van ideeën en het selecteren van ideeën uit elkaar haalt, dus daadwerkelijk twee verschillende sessies, boek je al een enorme winst in je brainstormsessies.

Een andere reden dat brainstormtechnieken niet echt tot uiting komen is de aanwezigheid van groepsdynamische processen. Dominantie, macht en populariteit zijn daar enkele voorbeelden van. Wanneer je in een groep brainstormt spelen deze factoren automatisch mee. Je kan je voorstellen dat wanneer een manager een idee oppert in de groep de werknemers daar mee moeite mee hebben om de negatieve kanten te belichten. Het is immers in hun belang dat deze manager hen aardig vindt, iemand idee afkraken helpt daar natuurlijk niet mee.

Zo geldt dat ook voor populariteit. Medewerkers die populair zijn op de werkvloer worden op veel eigenschappen positiever beoordeeld dan mensen die minder populair zijn. Zo werkt dat ook voor de geopperde ideeën. Die vinden we ook onbewust beter dan wanneer iemand die we niet mogen dat idee zou in de groep zou hebben gegooid.

Een andere eigenschap van groepen is dat we vaak overeenstemming willen bereiken. We kiezen het idee waar iedereen mee kan leven. Dit is vaak ook het idee met het minste risico, waarbij de kans groot is dat niemand of een afdeling verliest. Vaak niet de meest originele ideeën zijn dat, zoals je kunt voorstellen. We zijn groepsdieren biologisch gezien, de vrede in de groep is belangrijker dan objectief het beste idee kiezen.

Goede brainstormtechnieken houden rekening met bovenstaande mechanismen die creativiteit tegenhouden. Houd hier dus rekening mee wanneer je een brainstormsessie ontwerpt.

Ok, dan nu echt over op de brainstormtechnieken die je kunt inzetten tijdens een brainstorm. Ben je op zoek naar wat simpele tools die meteen resultaat opleveren? Dan ben je hier aan het goede adres.

#1 Brainstormtechniek: De ideeënboom

Brainstormen is associëren, je komt op ideeën vanwege de associaties die in je brein worden gelegd wanneer je bijvoorbeeld de ideeën van anderen aanhoort. Bij de ideeënboom tekenen we deze associaties uit waardoor ze zichtbaar zijn voor anderen. Zo wordt het voor deelnemers makkelijk om verder te denken op elkaars associaties. De ideeënboom kan je alleen doen of in een klein groepje tot zo’n 7 personen. De brainstorm moderator heeft veel controle tijdens deze brainstorm techniek.

Benodigdheden: Een A3 vel en wat stiften.

Hoe werkt de ideeënboom?

1. Je begint met het opstellen van de probleem- of vraagstelling.

In dit voorbeeld pakken we de vraagstelling: “Hoe kunnen we het schermgedrag van Nederlanders verminderen?”

2. Teken de stam van de boom

In de stam plaatsen we de vraagstelling, of kenmerkende woorden uit de vraagstelling zoals “schermgedrag”. Dit is de startplaats waaruit deelnemers gaan associëren.

3. Laat de deelnemers individueel nadenken over de associaties die bij hen opkomen.

Geef de deelnemers zo’n 5 minuten de tijd om op wat associaties te komen. Die kunnen ze ook opschrijven voor zich. We doen dit individueel omdat we elkaar dan niet beïnvloeden.

4. Ga de deelnemers één voor één af.

De deelnemer gooien nu hun associaties in de groep. In dit geval zouden voorbeelden van associaties “Instagram”, “Laptop” en “Telefoon” zijn.

5. Beslis welke associaties zijtakken worden.

Nu is er ruimte voor wat groepsdiscussie die je als brainstorm moderator moet leiden. Jullie moeten er samen met de groep uitkomen welke associaties zijtakken van de boom worden.

6. Nog een rondje

Wanneer de zijtakken aan de boom zitten is het tijd om nog een rondje te associëren. Laat de deelnemers nu individueel associaties opschrijven die ze krijgen van de zijtakken. Een voorbeeld van de associatie “Instagram” kan dan zijn “Foto’s maken van het eten in een restaurant”.

7. Herhaal stap 5

Teken de boom verder uit met de nieuwe associaties. Stap 6 en 7 kan je zo vaak herhalen als jezelf wilt. Totdat je genoeg associaties hebt om ideeën over te verzinnen.

8. De koppeling naar ideeën

Wanneer de ideeënboom groot genoeg is, is het tijd om van associaties naar ideeën te gaan. Laat deelnemers weer individueel nadenken. Maar deze keer over kleine ideeën die ze aan de hand van de associaties uit de ideeënboom krijgen.

De associatie “Foto’s maken van het eten in een restaurant” leidt dan misschien tot het idee voor een restaurant/bar waar je de telefoon moet inleveren aan het begin van de avond.

Verzamel de ideeën en werk de ideeën uit waarvan jullie als groep denken dat je er iets mee kan.

#2 Brainstormtechniek: Toevalstreffers

Wist je dat veel grote ontdekking door toeval zijn ontstaan? Denk maar eens aan de ontdekking van Amerika en de appel van Newton. Bij deze brainstormtechniek gaan we ook gebruik maken van het toeval, hopelijk is Vrouwe Fortuna ons gunstig gezind.

Om deze brainstormtechniek uit te voeren heb je wel wat kranten en/of tijdschriften nodig.

Hoe werkt toevalstreffers?

1. Je begint weer met het opstellen van een probleem- of vraagstelling

Voor dit voorbeeld pakken we “Hoe kan Esso werken aan het groene imago met behulp van Staatsbosbeheer?”.

2. Deel de tijdschriften en kranten uit aan de deelnemers.

Het is de bedoeling dat iedere deelnemer één krant of tijdschrift voor zich heeft liggen.

3. Laat de deelnemers een willekeurig woord kiezen

Iedere deelnemer bladert op een snelle manier door het tijdschrift heen zonder de pagina’s te bekijken, eventueel met de ogen dicht. Vervolgens stoppen zij op een willekeurig moment en wijzen blind met een vinger op de pagina. Het woord dat het meest dichtbij de vinger staat is het gekozen woord.

Het kan zijn dat je dit een paar keer moet herhalen totdat je een goed woord hebt. Woorden als “is”, “de” en “misschien” zijn geen inhoudswoorden. Wanneer je de Quote hebt en op het woord “zeugkoning” landt wordt het ook lastig.

In het voorbeeld landen we met onze vinger op het woord “kennis”.

4. Associeer vanuit het willekeurig gekozen woord.

Laat de deelnemers nu individueel allerlei associaties opschrijven die ze hebben met het woord dat ze willekeurig hebben uit het tijdschrift. Voor het woord kennis kan dat zijn “tourgidsen”, “magazines”, “atlas” en “school”. Geef de deelnemers hier zo’n 5 minuten de tijd voor.

5. Bedenk ideeën vanuit de associaties.

Nu mogen de deelnemers individueel ideeën bedenken die een oplossing zijn voor de vraagstelling. Dit hoeven nog niet meteen hele uitgewerkte plannen te zijn.

Zo zie je dat in dit voorbeeld de associatie “tourgidsen” kan leiden tot het idee om samen met Staatsbosbeheer tours met boswachten te organiseren door de Nederlandse natuur voor bijvoorbeeld klanten die een bepaald aantal keer getankt hebben.

#3 Brainstormtechniek: Vooronderstellen

Wat als het tegenovergestelde waar is? Dat is de strekking van één van de volgende brainstormtechnieken, namelijk vooronderstellen.

We gaan hierbij tot originele ideeën komen door de werkelijkheid om te draaien.

Hoe werkt veronderstellen?

1. Ook hier beginnen we uiteraard weer met een vraag- of probleemstelling.

Voor dit voorbeeld nemen we “Hoe kunnen we de wachtrijen in de supermarkt verkorten?”.

2. Kijk naar de belangrijkste begrippen in de vraagstelling.

In dit geval zijn dat “wachtrijen” en “verkorten”. Niet “supermarkt” omdat dit gaat over de plaats waar het probleem zich plaatsvindt.

3. Schrijf de vooronderstellingen op die je hebt bij de belangrijkste begrippen.

Laat de deelnemers van de brainstormsessie nu ieder voor zich alle vooronderstellingen opschrijven die ze hebben met het woord dat je hebt uitgekozen.

Voor het woord “wachtrij” zijn dat misschien:

• De mensen staan achter elkaar
• De eerste is aan de beurt, daarna de tweede in de rij
• Ze wachten (dus doen niks)
• De mensen in de rij zijn stil

Doe dit daarna voor de andere belangrijkste begrippen in je vraagstelling.

4. Laat de deelnemers nu nadenken over wat als het tegenovergestelde waar zou zijn.

Voor de vooronderstellingen van stap 3 krijg je dan de volgende situaties:

• De mensen staan door elkaar heen
• Er is geen volgorde in de rij
• De mensen zijn actief bezig
• De mensen in de rij praten

Wanneer iedereen dit heeft gedaan voor de belangrijkste begrippen is het tijd om deze te delen in de groep met elkaar.

5. Van vooronderstelling naar idee

Nu is het tijd voor dat laatste stapje, van vooronderstelling naar idee. Laat de deelnemers aan de hand van de resultaten uit stap 4 ideeën bedenken.

Dat de mensen door elkaar heen staan kan leiden tot het idee met een nummertjes apparaat zoals bij de slager.

Of dat de mensen in de rij praten kan leiden tot een idee waar men actief recepten uitwisselt met een medewerker die tussen de rijen in loopt.

Naast dat je een paar brainstormtechnieken beheerst is het ook handig om te weten wanneer wij mensen op ons creatiefst zijn natuurlijk. Helaas is dat vaak juist niet tijdens een traditionele brainstormsetting.

Zoals je ongetwijfeld weet bestaat ons brein uit meerdere netwerken die allemaal zo hun eigen functie hebben. Je defaultnetwerk en focusnetwerk zijn bijvoorbeeld twee van die netwerken. Je focusnetwerk, zoals de naam al doet vermoeden, gebruik je wanneer jij je op iets focust. Wanneer je ergens veel concentratie voor nodig hebt. Wanneer je tennist, de aandelenmarkt in de gaten houdt, een gesprek probeert te volgen of een nucleaire onderzeeër door de Marianentrog navigeert.

Dit focusnetwerk is niet zo creatief en herhaalt vaak oude aangeleerde patronen. Dit is het netwerk dat actief is in een vergadersetting zoals we die ook zien in een traditionele brainstormsessie.

Tijdens je brainstormtechnieken wil je gebruik maken van je defaultnetwerk. Het creatieve netwerk van je brein dat verantwoordelijk is voor de vele geniale “Eureka!” momenten die je ongetwijfeld hebt. Dit netwerk is juist actief wanneer we ons niet focussen. Wanneer je tuiniert, wandelt, doucht of indut tijdens het kringgesprek op de verjaardag van tante Sjaan.

Je defaultnetwerk schiet gedachten vanuit het onderbewuste naar het bewuste wanneer het actief is. Waarom precies? Dat weten we niet. Maar voor je brainstormtechnieken is dat ook niet belangrijk om te weten natuurlijk.

Tijdens je brainstormsessie wil je wel gebruik maken van dit soort momenten. Daarom kan het goed zijn om je brainstormsessie uit te smeren over een wat langere tijd als je die luxe hebt. Zo geef je deelnemers de kans dat er ideeën bij hen binnenschieten wanneer ze thuis onder de douche staan. Mocht je de luxe van tijd nu niet in je organisatie hebben, laat deelnemers op zijn minst even wandelen buiten. Zo maak je nog een beetje gebruik van het defaultnetwerk.

In dit artikel hebben wij je drie eenvoudige brainstormtechnieken gegeven die je individueel of met een groep kunt doen. Er zijn er natuurlijk nog veel meer technieken voor je brainstormsessie, wie weet kan je zelf wel iets leuks bedenken.

Een goede brainstormsessie bestaat echter niet alleen maar uit het bedenken van originele (of goede) ideeën. Daar komt nog veel meer bij kijken.

Hoe ga je de ideeën bijvoorbeeld selecteren? En wie aan het uitwerken en uitvoeren? Dit zijn voorbeelden van vragen waar je ook rekening mee moet houden.  Organisaties die veel uit hun brainstormsessies halen pakken die serieus aan. Je wilt immers niet achterlopen op de concurrentie. Brainstormsessie zijn het begin van innovatie en vernieuwing, die eerste stap moet goed zijn.

Wil jij nu weten hoe jij brainstormsessies en andere creatieve processen effectief en gestructureerd opzet in jouw organisatie? Dan kan Yooth je daarbij helpen, en dat doen we graag.

We bieden vele trainingen aan die afgestemd zijn op jouw behoeften en waarna je de volgende dag al meteen het geleerde kunt toepassen. Ook voor langere trajecten staan we natuurlijk altijd voor je klaar.

Gewoon even wat weten over één van onze onderwerpen? Dat kan natuurlijk ook! Je mag ons altijd mailen of bellen voor vragen. Die beantwoorden we graag vanuit onze passie voor ideeën!