Denkhoeden van de Bono

De denkhoeden van Bono zijn een goede techniek wanneer je ideeën wilt selecteren. Wanneer we het over brainstormen hebben denken veel mensen aan het zoveel mogelijk genereren van verschillende ideeën. Dat is slechts een onderdeel van het hele proces. Wat doe je namelijk met al deze ideeën? Op den duur zal je toch een selectie moeten maken met welke ideeën je actief aan de slag wilt gaan als organisatie of team. In deze fase kunnen de denkhoeden van de Bono nuttig zijn om een selectie te maken.

Het uit elkaar halen van het genereren en selecteren van ideeën is om meerdere reden een goed idee. Wanneer je met een groep ideeën bedenkt en je laat daar meteen meningen over geven dan is dat slecht voor de diversiteit van ideeën. Mensen zullen meer geneigd zijn de oude vertrouwde paden te bewandelen omdat vernieuwende ideeën eerder worden afgeschoten door de anderen. De diversiteit aan ideeën neemt toe wanneer je alleen focust op het bedenken van ideeën als groep. In plaats van dat iedereen bezig is met rekening houden met de potentiële oordelen is iedereen gefocust op het produceren van zoveel mogelijk ideeën.

Het maken van de selectie bewaar je dan voor later, voor een andere meeting. Wanneer je hier een aparte meeting voor houdt is het effect dat een meeting meteen een stuk doelmatiger is en minder chaotisch aanvoelt. Voor de brainstorm moderator is dit een stuk fijner. Het is dan makkelijker structuur te houden omdat je en duidelijk doel hebt om te bereiken. Namelijk een selectie maken uit de reeds bedachte ideeën.

Wanneer je ideeën gaat selecteren moet je ook goed bewust zijn op welke criteria je gaat selecteren. Wil je bijvoorbeeld het idee dat het meest origineel is? Of het idee dat het best uitvoerbaar is? In beide gevallen heb je natuurlijk andere selectiecriteria  en ga je dus anders de selectiemeeting in. Dat is belangrijk om van te voren te bepalen.

De denkhoeden van de Bono zorgen ervoor dat de groepsleden van de selectiemeeting de ideeën uit verschillende hoeken kunnen bekijken. Tijdens het discussiëren over ideeën wil het nog wel eens voorkomen dat mensen op een verschillend “niveau” zitten wat weer leidt tot miscommunicaties. Eén persoon heeft het bijvoorbeeld vooral over feiten die bij het idee horen terwijl een ander juist om de emotionele reactie zit. Of iemand belicht juist alle negatieve kanten terwijl anderen het weer positiever bekijken.

Al deze verschillende manieren van kijken naar een idee kunnen leiden tot een onproductieve meeting waarbij de organisator het idee krijgt de controle te verliezen. De denkhoeden van de Bono zorgt ervoor dat je de verschillende aspecten van een idee gestructureerd afgaat en zo doelmatig te werk gaat.

De denkhoeden van de Bono kan je zowel in grote als in kleine groepen uitvoeren.

Zoals gezegd zorgden de denkhoeden van de Bono ervoor dat deelnemers een idee vanuit een bepaalde hoek bekijken. Maar welke hoeken zijn er dan? De denkhoeden van de Bono gaan uit van de volgende perspectieven:

Witte hoed: Feiten en cijfers – Je gaat uit van objectieve informatie
Rode hoed: Gevoel en intuïtie – Je reageert emotioneel (Spreekt het je aan?)
Zwarte hoed: Negatief en pessimistisch – Je speelt de advocaat van de duivel
Gele hoed: Positief en optimistisch – Je bekijkt alleen de zonnige kant en zoekt naar de voordelen
Groene hoed: creatief – Je denkt verder op het idee en alternatieven bedenken
Blauwe hoed: beschouwend en controlerend – Je houdt het proces in de gaten

Wanneer iemand een van de denkhoeden van de Bono op heeft mag hij of zij het idee alleen maar vanuit het bijbehorende perspectief bekijken. Iemand die de witte hoed toegewezen heeft gekregen kijken dus alleen naar de feiten en cijfers. Vragen die daarbij horen zijn bijvoorbeeld “Wat levert het ons op?” en “Wat zijn de kosten?”.

Een persoon met de zwarte hoed speelt de advocaat van de duivel en probeert het idee neer te sabelen. In sommige groepen kan dat nodig zijn als men te beleefd naar elkaar is. Je kan je voorstellen dat wanneer één van de managers een idee oppert dat het lastig kan zijn om dat af te kraken aangezien je haar graag te vriend wilt houden. Wanneer je de zwarte hoed op hebt wordt je wel gedwongen om de negatieve kanten van een idee te belichten en zal degene die het idee heeft geopperd dit ook niet persoonlijk oppakken omdat dit nu eenmaal je rol is.

Zo valt er voor elke hoed natuurlijk iets te zeggen. Zoals je ziet zal een discussie over ideeën zo meteen meer gestructureerd zijn. Je hebt geen last meer van dat mensen op verschillende niveaus praten en zo dus langs elkaar heen. Een discussie is in één keer makkelijker te modereren waardoor je een geval van controle krijgt als brainstormmoderator.

Je kunt de denkhoeden van de Bono op verschillende manieren inzetten tijdens het maken van een selectie. Je kan er voor kiezen om iedere deelnemer van de sessie een verschillende hoed te geven die hij of zij de hele sessie ophoudt. Op deze manier kijkt een deelnemer elke keer op dezelfde manier naar elk idee dat de revue passeert.

Een andere optie is om per idee om met de groep de door jou gekozen hoeden af te gaan. Zo kijk je eerste met de groep naar een idee vanuit de witte hoed, dan vanuit de rode hoed, de zwarte hoed en zo verder. De tweede manier is wat grondiger en dwingt iedereen om elk idee vanuit een ander perspectief te kijken

Wat je hier kiest is natuurlijk afhankelijk van jouw situatie. De tweede optie kost meer tijd maar is tegelijkertijd eigenlijk wel beter. Wanneer je heel veel ideeën hebt die je moet beoordelen is het echter niet praktisch. Je bent dan al snel een dag verder en onderweg verschillende deelnemers verloren die waarschijnlijk in slaap zijn gevallen dankzij de te lange meeting. Het kan dus een aardige keuze zijn om eerst een grove selectie te maken via de eerste optie wanneer de ideeën nog talrijk en niet uitgewerkt zijn. Om vervolgens de uitgewerkte concepten te beoordelen via de grondige tweede optie.

1. Stel de vraag- of probleemstelling van de brainstorm op.

Een brainstorm begint natuurlijk met een doel. Dit doel moet voor iedereen duidelijk zijn en daar begin je dan ook mee. Moet je als mediabureau het imago van een klant verbeteren? Of zoek je juist ideeën voor een marketingcampagne voor de organisatie waar je voor werkt? Dat is natuurlijk belangrijk om te weten van te voren en te delen met de deelnemers van de brainstormsessie. Weten hoe je een brainstormsessie stap voor stap opzet? Lees dan hier verder.

2. Laat de deelnemers ideeën bedenken.

Het bedenken van ideeën trek je los van het selecteren. Dit komt de kwaliteit van de ideeën ten goeden en zorgt voor structuur in je hele proces. Er zijn vele praktische technieken om meer uit deze fase te halen waar je creatief moet zijn. Bedankt vooraf of je een hoge diversiteit aan ideeën wilt of dat je voor originele ideeën wilt gaan. Aan de hand daarvan kies je de bijpassende techniek uit die je toepast samen met de deelnemers van de brainstorm.

3. Verzamel de bedachte ideeën.

Nadat de ideeën zijn bedacht is het natuurlijk tijd om deze te verzamelen als moderator. Daarna ga je de ideeën één voor één af met de deelnemers.

4. Kies hoe je de denkhoeden van de Bono wilt inzetten.

Je hebt hier de vrijheid om te kiezen op welke manier je de denkhoeden van de Bono wilt inzetten. Geef je bepaalde personen de hele sessie een vaste kleur hoed, of geef je juist iedereen dezelfde kleur hoed en ga je zo de kleuren af. Je kan ook kiezen van welke kleuren je gebruik wilt maken. De groene hoed is in een begin stadium bruikbaarder terwijl de witte hoed juist in een later stadium geschikt is wanneer er meer over de cijfers bekend is.

5. Modereer de discussie als brainstorm moderator.

Als brainstormmoderator houdt je de controle over het proces. Jij modereert dus de discussie en bepaald wie aan het woord is. Het is de verantwoordelijkheid van de moderator dat iedereen vanuit zijn hoed en dus perspectief het idee bekijkt. Je mag ruimte voor discussie laten wanneer je aanvoelt dat dit nodig is. Merk je dat de energie eruit gaat? Verhoog dan het tempo of las een pauze in.

6. Bepaal hoe je verder wilt.

Zijn de ideeën klaar om uitgewerkt te worden? Dan kan je nu een goede keuze maken aangezien de ideeën uit verschillende hoeken zijn belicht.

Toch nog niet helemaal tevreden met het resultaat? Dan is het tijd voor de groene hoed en laat je deelnemers nog even verder ideeën bedenken. De kans is groot dat er nieuwe associaties oppoppen in de hoofden van de deelnemers tijdens het bespreken van de ideeën vanuit de verschillende perspectieven. Of las een extra rondje ideeën bedenken in met één van de vele andere creatieve technieken.

Hopelijk heb je na het lezen van dit artikel voldoende vertrouwen om de denkhoeden van de Bono een keer uit te proberen wanneer je ideeën gaat selecteren tijdens een brainstormsessie. Heb je toch nog wat vragen over de techniek? Geen probleem! Bel of mail ons gerust, we staan natuurlijk voor je klaar om deze vragen te beantwoorden en je wat tips te geven.

Wil je leren hoe een hele brainstormsessie gestructureerd te modereren om hier als resultaat meer uit te halen? Dan ben je bij ons aan het goede adres. We helpen je graag met dat creatieve proces stap voor stap opzetten waarna jij dit praktisch kunt implementeren in de organisatie waar jij werkzaam bent.

Neem een kijkje tussen onze trainingen en zie wat er voor jouw organisatie tussen zit.

Maatwerk nodig? Neem dan nu contact met ons op om jouw situatie door te spreken.